Τση Πληθερής & Αποκριά του Θέρους (Έρευνα Παν. Σ. Δελλαμάνης)
Τση Πληθερής
Υπάρχει μια μέρα στην διάρκεια της χρονιάς , που μπορεί να χαρακτηριστεί σαν αφιερωμένη στους βοσκούς, στις μάντρες και στα κοπάδια τους (1). Αυτή η εκδήλωση γινότανε στα Σαράντα της Λαμπρής, δηλαδή τότε που εκκλησία γιορτάζει την Ανάληψη του Χριστού, κι ήτανε γνωστή με την ονομασία (τση Πληθερής).
Για αυτήν την ημέρα γινόταν κάποτε στ Απεράθου μια γιορταστική εκδήλωση, αληθινό πανηγύρι για τα παιδιά προπάντων, που
χαρούμενα τραβούσαν προς τους βοσκίστικους μαζωμούς.
Από το πρωί λοιπόν εκείνης την μέρας όλα σχεδόν τα παιδιά του χωριού, παίρνοντας στο χέρι τα πήλινα λαηνάκια τους (2) , γέμιζαν τα βουνίσια μονοπάτια με τις φωνές , τα τραγούδια και τ αστεία τους και κατευθύνονταν προς τις διάφορες μάντρες. Μερικά τα πιο εύπορα , κρατούσαν πάντα μαζί τους , κάτι για να φιλέψουν τους βοσκούς. : το ένα τσιγάρα ή καπνό, το άλλο παστό χοιρινό, το τρίτο μια κουλούρα, κάποιο άλλο αλάτι ψιλό (αφιτάρι) που το είχε μαζέψει ο πατέρας τους στις παραθαλάσσιες βραχιές.
Οι βοσκοί δέχονταν πράσχαροι τα παιδιά , άρμεγαν κατά τις έντεκα η ώρα (3) τα ζουλοπρόβατα (4) και τους μοίραζαν το γάλα εντελώς δωρεάν (5). Αυτό το έκαναν επειδή πίστευαν πως έτσι θα λήθαινε το κοπάδι τους και τα τυροκομικά τους προϊόντα. Απ αυτή τους την πίστη ποερχόταν η ονομασία "τση Πληθερής" που την χρησιμοποιούσανε για την γιορταστική εκδήλωση. Αντίθετα αν οι βοσκοί δεν μοίραζαν το γάλα τούτης την ημέρα , αλλά το τυροκομούσανε για τον εαυτό τους , για κέρδος δηλαδή, είχαν την παποίθηση 'οτι το τυρί που θα γινότανε απ αυτό ήταν προορισμένο για να σκουλικιάσει και να, πεταχτεί .
Όσα παιδιά δεν ήτανε βολετό να βρεθούνε στις μάντρες το πρωί , μπορούσανε να πάνε κατά τις τρεις η ώρα το απόγευμα οπότε ξαναάρμεγαν οι βοσκοί τα γιδοπρόβατα (6) και έτσι έπαιρναν κι αυτά το μερδικό τους. Γυρίζοντας στο χωριό , ρίχνανε μέσα στο λαηνάκι τους ένα κομμάτι άρτηκα (7) για να μην κόψει το γάλα. Ο κίνδυνος αυτός υπήρχε , επειδή οι μέρες ήτανε ζεστές και μακρινές οι αποστάσεις. Με τον άρτηκα όμως είχαν την σιγουριά πως εξουδετέρωναν τον κίνδυνο.
Εκτός από το γάλα το αρμεγμένο την ημέρα "τση Πληθερής ", που το λένε και γλυκύαλα, μοίραζαν οι βοσκοί στα παιδιά και εκείνο που είχαν αρμέξει την προηγούμενη μέρα. Αυτό ήταν πιγμένο και είχε γεύση ξινή. Το ονομάζουν Ξύ(γ)αλα (8) και είναι πολύ δροσιστικό, ότι χρειάζετε για την εποχή που το κατασκευάζουν , αφού τότε έχει αρχίσει η καλοκαιριάτικη ζέστη.
Για να κάνουν οι βσκοί το ξύαλα ρίχνουν πυθιά (9), στο γάλα που αρμέγουν την μια μέρα , το αφήνουν άβραστο και ατάραχο , ως την επομένη , και έτσι πέρνει την την ξινή του γεύση και πήζει όχι σαν τυρί ή μυζήθρα, αλλά αραιά περίπου σαν το γιαούρτι. Για να πετύχει όμως το ξύαλα δεν πρέπει κατά το πήξιμο να είναι ο καιρός ούτε πολύ ζεστος ούτε πολύ κρύος.
Την ημέρα "τση Πληθερής" πήγαιναν άλλοτε στις μάντρες όχι μονάχα τα παιδιά αλλά και οι μεγάλοι καμιά φορά.
Ήταν προπάντων οι ζευγάδες που κάθονταν κοντά στην περιοχή της κάθε μάντρας. Και αυτοί κρατούσανε στους βοσκούς τα ίδια πάνω κάτω φιλέματα που τους πήγαινα και οι μικροί.
Αποκριά του Θέρους (τση Πληθερής)
Στα Απεράθου , γινόταν και άλλη μια μέρα της Άνοιξης η ίδια εκδήλωση στις μάντρες που την έλεγαν γιατί μετά ακολουθεί η νηστεία των Αγίοων Αποστόλων . Αν όμως το Πάσχα πέσει πολύ αργά (5 του Μάι λόγου χάρη) τότε των Αγίων Πάντων είναι αργότερα απ την γιορτή των Αγίων Αποστόλων κι έτσι ούτε "Αποκριά του Θέρους" υπάρχει ούτε , συνακόλουθα, η δεύτερη εκδήλωση "τση Πληθερής" γινόταν.
Ήταν η πρώτη Κυριακή ύστερ από την Πεντηκοστή , τότε που γιόρταζαν οι Άγιοι Πάντες. Η Ημέρα αυτή έχει και την ονομασία "Αποκριά του Θέρους",
και αυτή "τση Πληθερής" .Η βοσκίστικη γιορτή "τση Πληθερής" δεν υπήρχει μόνο στ Απεράθου, παρά και στα άλλα χωριά του νησιού μας, όσα είχανε στις εξοχές μάντρες με γιδοπρόβατα. Παρουσιαζόταν όμως , όπως είναι φυσικό, με μερικές παραλλαγές στις λεπτομέρειες. (10) . Στο Φιλώτι τα παιδιά δεν κρατούσανε μαζί τους μονάχα ένα δοχείο αλλά περισσότερα και τα τοποθετούσανε σε καλάθι (11). Την δεύτερη "Πληθερή" της ημέρας των Αγίων Πάντων , δεν την κάνανε σε κανένα άλλο χωριό της Νάξου παρά μονάχα στ Απεράθου. Τον άρτηκα τον χρησιμοποιούσαν τ Απεραθιτάκια , όχι τα παιδιά των άλλων χωριών.
Στην Κινίδαρο λόγου χάρη , συνίθιζαν τα κορίτσια, στην μεγάλη τους πλειονότητα, να πηγαίνουν στους βοσκούς τηγανίτες ,
πατάτες με αυγά τηγανητά
Το παραπάνω γραφικό έθιμο , δυστυχώς , έχει σταματήσει εδώ και κάμποσα χρόνια . Σε μερικά χωριά όπως στην Κόρωνο και στο Φλώτι , επιβίωσε , αλλά όχι στην παλιά του μορφή και έκταση (12). Νομίζω πως δεν είναι δύσκολη η αναβίωσή του σε συνεργασία με τους τοπικούς συλλόγους των χωριών μας , κοντά στις τόσες δραστηριότητες τους για την διατήρηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και ταυτότητας. Ας ενδιαφερθούν και γι αυτό με αποφασιστικότητα και ζεστασιά.
Βιβλιογραφία: Φιλολογικά-Λαογραφικά Μελετήματα (Γεωργίου Δ. Ζευγώλη)
Φωτογραφίες απ την γιορτή της Πληθερής τον Ιούνη του 1984 απ τον Πολ. Σύλλογο τα Φανάρια .
Το έθιμο τσι Πληθερής Στ Απεράθου από tournewsgr
Η Δημοσίευση στην Εφημερίδα 'Τ Απεράθου" τον Ιούνη του 1984
Τση Πληθερής
 |
| Φωτογραφίες απ την γιορτή της Πληθερής τον Ιούνη του 1984 απ τον Πολ. Σύλλογο τα Φανάρια |
Για αυτήν την ημέρα γινόταν κάποτε στ Απεράθου μια γιορταστική εκδήλωση, αληθινό πανηγύρι για τα παιδιά προπάντων, που
χαρούμενα τραβούσαν προς τους βοσκίστικους μαζωμούς.
Από το πρωί λοιπόν εκείνης την μέρας όλα σχεδόν τα παιδιά του χωριού, παίρνοντας στο χέρι τα πήλινα λαηνάκια τους (2) , γέμιζαν τα βουνίσια μονοπάτια με τις φωνές , τα τραγούδια και τ αστεία τους και κατευθύνονταν προς τις διάφορες μάντρες. Μερικά τα πιο εύπορα , κρατούσαν πάντα μαζί τους , κάτι για να φιλέψουν τους βοσκούς. : το ένα τσιγάρα ή καπνό, το άλλο παστό χοιρινό, το τρίτο μια κουλούρα, κάποιο άλλο αλάτι ψιλό (αφιτάρι) που το είχε μαζέψει ο πατέρας τους στις παραθαλάσσιες βραχιές.
Οι βοσκοί δέχονταν πράσχαροι τα παιδιά , άρμεγαν κατά τις έντεκα η ώρα (3) τα ζουλοπρόβατα (4) και τους μοίραζαν το γάλα εντελώς δωρεάν (5). Αυτό το έκαναν επειδή πίστευαν πως έτσι θα λήθαινε το κοπάδι τους και τα τυροκομικά τους προϊόντα. Απ αυτή τους την πίστη ποερχόταν η ονομασία "τση Πληθερής" που την χρησιμοποιούσανε για την γιορταστική εκδήλωση. Αντίθετα αν οι βοσκοί δεν μοίραζαν το γάλα τούτης την ημέρα , αλλά το τυροκομούσανε για τον εαυτό τους , για κέρδος δηλαδή, είχαν την παποίθηση 'οτι το τυρί που θα γινότανε απ αυτό ήταν προορισμένο για να σκουλικιάσει και να, πεταχτεί .
Όσα παιδιά δεν ήτανε βολετό να βρεθούνε στις μάντρες το πρωί , μπορούσανε να πάνε κατά τις τρεις η ώρα το απόγευμα οπότε ξαναάρμεγαν οι βοσκοί τα γιδοπρόβατα (6) και έτσι έπαιρναν κι αυτά το μερδικό τους. Γυρίζοντας στο χωριό , ρίχνανε μέσα στο λαηνάκι τους ένα κομμάτι άρτηκα (7) για να μην κόψει το γάλα. Ο κίνδυνος αυτός υπήρχε , επειδή οι μέρες ήτανε ζεστές και μακρινές οι αποστάσεις. Με τον άρτηκα όμως είχαν την σιγουριά πως εξουδετέρωναν τον κίνδυνο.
Εκτός από το γάλα το αρμεγμένο την ημέρα "τση Πληθερής ", που το λένε και γλυκύαλα, μοίραζαν οι βοσκοί στα παιδιά και εκείνο που είχαν αρμέξει την προηγούμενη μέρα. Αυτό ήταν πιγμένο και είχε γεύση ξινή. Το ονομάζουν Ξύ(γ)αλα (8) και είναι πολύ δροσιστικό, ότι χρειάζετε για την εποχή που το κατασκευάζουν , αφού τότε έχει αρχίσει η καλοκαιριάτικη ζέστη.
Για να κάνουν οι βσκοί το ξύαλα ρίχνουν πυθιά (9), στο γάλα που αρμέγουν την μια μέρα , το αφήνουν άβραστο και ατάραχο , ως την επομένη , και έτσι πέρνει την την ξινή του γεύση και πήζει όχι σαν τυρί ή μυζήθρα, αλλά αραιά περίπου σαν το γιαούρτι. Για να πετύχει όμως το ξύαλα δεν πρέπει κατά το πήξιμο να είναι ο καιρός ούτε πολύ ζεστος ούτε πολύ κρύος.
Την ημέρα "τση Πληθερής" πήγαιναν άλλοτε στις μάντρες όχι μονάχα τα παιδιά αλλά και οι μεγάλοι καμιά φορά.
Ήταν προπάντων οι ζευγάδες που κάθονταν κοντά στην περιοχή της κάθε μάντρας. Και αυτοί κρατούσανε στους βοσκούς τα ίδια πάνω κάτω φιλέματα που τους πήγαινα και οι μικροί.
Αποκριά του Θέρους (τση Πληθερής)
| |
|
Ήταν η πρώτη Κυριακή ύστερ από την Πεντηκοστή , τότε που γιόρταζαν οι Άγιοι Πάντες. Η Ημέρα αυτή έχει και την ονομασία "Αποκριά του Θέρους",
 |
| Φωτογραφίες απ την γιορτή της Πληθερής τον Ιούνη του 1984 απ τον Πολ. Σύλλογο τα Φανάρια |
 | |
|
πατάτες με αυγά τηγανητά
Το παραπάνω γραφικό έθιμο , δυστυχώς , έχει σταματήσει εδώ και κάμποσα χρόνια . Σε μερικά χωριά όπως στην Κόρωνο και στο Φλώτι , επιβίωσε , αλλά όχι στην παλιά του μορφή και έκταση (12). Νομίζω πως δεν είναι δύσκολη η αναβίωσή του σε συνεργασία με τους τοπικούς συλλόγους των χωριών μας , κοντά στις τόσες δραστηριότητες τους για την διατήρηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και ταυτότητας. Ας ενδιαφερθούν και γι αυτό με αποφασιστικότητα και ζεστασιά.
Βιβλιογραφία: Φιλολογικά-Λαογραφικά Μελετήματα (Γεωργίου Δ. Ζευγώλη)
Φωτογραφίες απ την γιορτή της Πληθερής τον Ιούνη του 1984 απ τον Πολ. Σύλλογο τα Φανάρια .
Το έθιμο τσι Πληθερής Στ Απεράθου από tournewsgr
Η Δημοσίευση στην Εφημερίδα 'Τ Απεράθου" τον Ιούνη του 1984
 |
| Η Δημοσίευση στην Εφημερίδα 'Τ Απεράθου" τον Ιούνη του 1984 |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου