Η εκκλησία η Απεραθίτισσα υψώνεται στην άκρη του χωριού κοντά στο γιοφύρι. Το ωραίο ανάγλυφο καμπαναριό της , οι παλιές χρονολογημένες επιγραφές της και οι παραδόσεις της την κάνουν από τις πιο ενδιαφέρουσες του χωριού. Για το κτήσιμο της Παναγιάς και το εικόνισμά της οι παλιοί διηγούνται τις ακόλουθες παραδόσεις:Α. Πως κτίστηκε η Παναγιά.
Κάποιος τσοπάνος λέει , είδε ένα φως προς την
θάλασσα και πλησίαζε. Και κατέβηκε προς την θάλασσα και βγήκε το εικόνισμα και κάθησεν στον ώμο του!... Και αυτός φοβήθηκε και τράβηξε τον δρόμο για να πάει στ Απεράθου.
Και σε ορισμένα μέρη στο δρόμο, όπως στον Πιθαδάρη και στο Σταυρό της Ράχης σταμάτησε το εικόνισμα και σημείωνε, λέει , δα στο Σταυρό και δηλούσε ότι εκεί πρέπει να κτισθούν εκκλησίες.
Ύστερα πήγε και μπήκε μεσ το χωριό. Εδώ πούνε η εκκλησιά η μεγάλη ήταν μια αροχλάδα- αγριαπιδιά κι ήταν ένα βάτος εκεί πέρα. Κι έφυγε η εικόνα απ τον ώμο του βοσκού και επήγε και τρύπωσε εκεί στα βάτα. Αυτός πήγε και ανέφερε σκεί στις εκκλησιαστικές αρχές και στον Παπά το τι συνέβη.
Και πήγανε και πήρανε το εικόνισμα . Και το βάζανε σε ορισμένες εκκλησίες, αλλά αυτό δεν έμενε, μον΄έφευγε και πήγαινε εκεί πέρα. .
Κτίσανε τότε ένα μικρό εκκλησιδάκι εκεί , την λέγανε Πρωτόθρονος. Ύστερα δημιουργήθηκε η μεγάλη εκκλησιά και επήρε μέσα και την Πρωτόθρονο και καθιερώθη η μεγάλη εκκλησία.
Όπως αφηγείται ο Δημήτρης Αγαπητός στον Ν. Κεφαλληνιάδη , είχε ακούσει , ότι δεν εστερέωνε η εκκλησιά όντενε την κτίζανε και ο αρχιμάστορας λέει , έπρεπε να κτίσει ανθρώπινο ίσκιο μέσα για να στεριώσει, όπως και στο γιοφύρι της Άρτας. Κτίζανε και δεν στέριωνε. Όλη μέρα κτίζανε και το βράδυ βουλούσε. Και ονειρεύτηκα, λέει , ο αρχιμάστορας να κτίσει τον ίσκιο της γυναίκας του, για να στεριώσει. Κι έκτισε , λέει , τον ίσκιο της γυναίκας του μέσα για να στεριώσει. Επήγε και έβαλε τη γυναίκα του αντιμέτωπη με τον ήλιο κι έβαλε την πέτρα στον ίσκιο της. Αλλά μετά τρεις μέρες πέθανε, λέει η γυναίκα. Ο αρχιμάστορας ονομαζότανε Μποσελάνος.
Αυτά τα έχω ακούσει απ την γυναίκα μου , που τα χε ακούσει σε συζητήσεις από τις γερόντισσεςτου χωριού.
Αφήγηση Δημ. Αγαπητός , Απεράθου.
 |
| Η Παναγία η Πρωτόθρονος και το Σκολειουδάκι δίπλα στη σημερινή εκκλησία της Παναγίας της Απεραθίτισσας! |
Όπως αφηγείται η Ειρήνη Πέτρου (Βοντορήνη) , στον Ν.Α.Κεφαλληνιάδη, που την πρόλαβε την Πρωτόθρονο, λέγει ότι ήτανε ένα μικρό εκκλησιδάκι μεσ την αυλή της Παναγιάς , με παλιό καμπαναριό, είχανε και κελιά που μέσα ήτανε οι μεθύρες της Παναγίας. Και πίσω στην αυλή είχανε ένα στεαστό κι εκεί ήτανε ο βάτος που βρέθηκε η εικόνα.Όλα αυτά τα βουλήσανε, γύρω στο 22, για να μεγαλώσουνε την Παναγία. Στην αυλή ήτανε και ο παλιός πλάτανος που πέντε νομάτοι δεν τον αγκαλιάζανε.Ένα δένδρο θερίο, ο μεγαλύτερος της Νάξου. Εκεί παίζανε τα κοπελούδια τσί κουνιάδες και σκαρφαλώνανε τα κοπέλια να παίξουνε κρυφτό.Αργότερα τον κόψανε ...
Η αυλή ήτανε παλιό νεκροταφείο. όταν σκάβγανε να τα φτιάξουνε βρίσκανε κάτι μεγάλες χοντροκοκάλες απο τσι παλιοί τάφοι.
Στην Πρωτοθρόνο σαραντίζανε παλιά οι γυναίκες. Παλιοί καντηλανάφτες Ήτανε ο 'ερο Μπαντόλας ο Κορρές κι ο Μανωλάκης της Ντεοσοφίας. Αυτοί κάνανε και τα κεριά της εκκλησίας απο τις μελισσάπιτες.
Κρίμας που τα χαλάσανε. την Πρωτοθρόνιο δεν έπρεπε να την πειράξουνε.
Αφηγ. Ειρήνη Πέτρου (Βοτορήνη) Απείρανθος
Ποιος ήτανε ο πρωτομάστορας Μποσελάνος της πρώτης παράδοσης αποκαλύπτεται, ίσως, απο το ακόλουθο παλιό Απειραθίτικο έγγραφο
1760 Δεκεμβρίου 26, χωριού Απεράθου.
Την σήμερον ο μαστρο-Χρούσης, μαρμαροκόπος απο την νήσον Πάρος, χωρίον Τραγούλα ευρισκόμενος εδώ εις το χωρίο μας εις τον οίκο του εντιμότατου Πρωτόπαπα και κάνοντας παζάρι με τον εντιμότατο Πρωτόπαπα, έως δια να πατήση την αυλή της Παναγίας της κουμούνας με όσα μνημόρια ήθελεν παίρνει η αυλή και με πλάκες πελεκητές τα σέντζα τριγύρου και να κάμει το δεσποτικόν τ' άγιο μαρμαρένιο με κολώνες και μαρμάρες και κουμπέ και να κάμει και τον αμβώνα καθού εβρίσκεται και εις την κυρία Καταπολιανή. Όθεν δια κόπου και δουλευσίν του , καθώς εζήτησε ατός του ο μαστρός Χρούσης, λαμβάνει απο τον έντιμον Πρωτόπαπα γρόσια ογδόντα. Τελειώνοντας όλη η δουλειά να λαβαίνει τα άσπρα και μένοντας με υπόσχεσιν και κοντάνα όποιος μέρος αλληλογήσει να χάνει το παζάρι το άνωθεν. Όθεν και εις βεβαίωσιν βάζουν και αξιόπιστους μάρτυρες να υπογράφουν
Χρούσης Παυλάκης στέργω το παρόν κείμενον ως άνωθεν
Ο σκευοφύλαξ Απέραθου μαρτυρώ
Πρωτόπαπας Απεράθου στέργω το παρόν
Δημήτρης Κρητικός μαρτυρώ
Πρωτονοτάριος Απεράθου ήγραψα το παρόν με θέλημα των άνωθεν
Οι Απεραθίτες θαυμάζοντας, λοιπόν, το έργο του μαστρο-Χρούστη το έκαναν, όπως είδαμε θρύλο, που θυμίζει το γεφύρι της Άρτας και συνέδεσαν την τέχνη του με υπερφυσικές δυνάμεις, γιατί, συμφωνα με μια άλλη παράδοση
<<Λένε πως τις κολώνες του δεσποτικού της Παναγίας δεν μπορούσαν να τις στήσουν ανθρώπινα χέρια και γι'αυτό κάποιος, πουξερε να διαβάζει τη Σολωμονική, αφού πρώτα πρόσταξε όλους τους χωριανούς να κλειστούνε στα σπίτια τους, πήγε στην εκκλησία διάβασε τη Σωλομονική και μαζευτήκανε τότε όλοι οι Όξω από εδώ και στήσανε τις μαρμαρένιες κολώνες>>
Τα κελλιά της εκκλησίας τελιώσανε το 1797, όπως μαρτυρούσε μια παλιά επιγραφή <<1797, Μαρτίου 26. Δι'εξόδου της Κυρίας Θεοτόκου προαίρεσις Νεόφυτου μοναχού Λιανοπούλι>>.
Ο μοναχός αυτός, όπως αποκαλύπτεται απο το ακόλουθο έγγραφο <<αφιερώθει αυτός και τα πράγματα του ζων και μετά θάνατον... εις την κυρίαν Θεοτόκον δια ψυχικήν του σωτηρίαν>>. Το έγγραφο περιλαμβανόμενο στον Κώδικα της Μητρόπολης Παροναξίας έχει περιληπτικά ως εξής <<Μαρτηρική πράξις υπό χρονολογία 23 Μαϊου 1793. Δι' αυτής οι <<κάτοικοι ιερείς και γέροντες της Χώρας Απειράνθου φανερώνουνε όλτι ο μακαρίτης Νεόφυτος μοναχός του πίκλην Λιανοπούλης, ενώ έζη ακόμη, αφιέρωσεν ό,τι πράγμα και αν είχεν ακίνητο και κινητόν εις την κοινήν ημών εκκλησίαν, εις την κυρίαν Θεοτόκον, δια ψυχικήν του σωτηρίαν και το έκαμε βακίφ εις την αυτήν εκκλησία. Ύστερον έγινε και καλόγηρος εις την αυτήν εκκλησίαν και αφιερώθη αυτός και τα πράγματα του ζων και μετά τον θάνατον δια ψυχικήν του σωτηρίαν και προς ζωοτροφίαν των πτωχών και με το να είναι βακίφ, να μην ημπορεί τινάς ή συγγενής του μακαρίτουή ξένος να συγχίσει την εκκλησίαν δια τα αυτά πράγματα του μακαρίτου Νεόφυτου, αλλ' ως βακίφ να μένουν αιωνίως εις την αυτήν εκκλησίαν>>
Τα εγκαίνια της εκκλησίας έγιναν αργότερα, στις του Μάη του 1819, όπως μαρτυρεί η ακόλουθος μισοσβησμένη επιγραφή του δαπέδου της :
1819 ΜαΪου 11 έγιναν τα εγκαίνια της κυριας Θεοτόκου Απεραθίτισσας επι επιτροπείας Ιωάννου Ιερέως Ζαφείρη Οικονόμου.
Ξεχωριστό ενδιαφέρο στην εκκλησία συγκεντρώνει το μαρμαρένιο τέμπλο της στολισμένο με ωραίες ανάγλυφες παραστάσεις, με παλιές μεγάλες εικόνες και τα όμορφα υφαντά κεντήματα που οι Απεραθιτοπούλες συνηθίζουν να στολίζουν τις εικόνες.
Οι σπουδαιότερες απο τις εικόνες του τέμπλου της είναι ακόλουθες
1. Της Παναγίας της Ελεούσας. Στην επαργύρωσή της αναφέρεται η επιγραφή <<Δι εξόδου της Θεοτόκου και προερέσεως ρεφερενταριού Ιωάννου, ιερέως, 1795>>.
2. Κοίμησις της Θεοτόκου. Επιγραφή <<Εν έτει 1857, Δημητρίου Ιωάννου Μπαρδάνη δημαρχεύοντος και Δημητρίου Μυτιληναίου επιτροπεύοντος αργυρώθη η σεπτή αύτη εικών συνδρομή τε και φιλοκάλλω δαπάνη των εν κωνσταντινούπολει ενδημούντων και ενδημουσών κατά την αυτήν εποχήν Απειρανθίων.
3. Αγ Σοφία, Μαρίνα, Ειρήνη και Αικατερίνη. Επιγραφή <<Γέγονεν επί επιτροπείας Βασιλείου Πετυλάκη και των συν αυτώ εν έτει 1868>>.
4. Ο Μέγας Αρχιερύς. Η επαργύρωση του έγινε <<στα 1822, στις 20 Μαρτίου με συνδρομή των ξενιτεμένων Απεραθιτών στα Βουρλά της Μ.Ασίας>>
5. Αγ.Ιωάννης και ο Πρόδρομος. Επιγραφή <<Δημαρχεύοντος Ματθ. Ζευγόλη και επιτροπευόντων Οικονόμου Σακελλίου και Αναγν.Σακελλαρίου. Η εικών αυτή επαργυρώθει συνδρομή της κοινότητας Απειράνθου και των κ. Μανουήλ και Αικατερ. Δέστη προσενεγόντων δραχμ. 100. Έργον του εκ Στεμνιστή της Γόρτυνος Βασ. Καγιάφα, 1 Μαρτίου 1893, είη αγήρως η μνήμη των συντελεσάντων το έργον.
6. Αγία Τρίας. Επιγραφή <<Επί Δημαρχείας Γεωργίου Ματθ. Ζευγώλη και επί επιτροπείας Σταματίου Εμμ. Μπαρδάνη. Εν Απειράνθω τη 15η Ιουλίου 1910. Τόδε το έργον κατασκευάσθει εκ χειρών Ηλία Αρ. Κολόκα>>.
7. Άγιοι Πάντες. Επιγραφή <<Αφιέρωμα των σμυριδωρυκτών του ορυχείου <<Ιαπωνία>> Εμμ. Ν. Πρωτονοτάριου, Δημ. Ι. Ρωμάνος, Σπυρ Γ. Φραγκίσκος, Νικ. Α. Ζευγωλής, Ιωάν. Δ. Ζευγωλής Μιχ. Δ. Πολυκρέτης, Γιώργ. Μ. Καραπάτη, Δημ. Ι. Μαργαρίτη, Αντ. Μ. Ποθητού, Δημ. Α. Πρωτοπαπά, Μαν. Γ. Φραγκίσκου, Ελευθ. Ι Πρωτόπαπα, Νικ. Ι. Τρεβλού. Αντ. Σταυριανού, Εμμ. Φ. Κρητικού. Έργον του εκ Στεμνίτσης της Γόρτυνος Ηλεία Αρ. Κολόκα.
Εν Απειράνθω τη 25 Μαρτίου 1911>>
Ανάμεσα στ' άλλα αφιερώματα και τάματα που αρκετά κρέμονται μπροστά στο εικόνισμα της Παναγίας κι άλλα στους πολυέλαιους στις καντήλες, ξεχωριστή εντύπωση προκαλεί ένα ασημένιο πολυκάντηλο, αφιέρωμα σύμφωνα με την ακόλουθο επιγραφή του- των ξενιτεμένων Απεραθιτών στα Βουρλά της Μ.Ασίας <<Οι συνδρομηταί ούτοι ευρίσκονται εις την Μικράν Ασίαν των βουρλών και τα αφιερώνουν εις χωριό απεράθου εις την Παναγίαν 1873 Μαρτίου 25>>
Από τη βάση της επιγραφής κρέμονται δυο ασημένια γεωργικά εργαλεία, μια αξίνα κι' ένα διχάλι σύμβολα των γεωργικών εργασιών του ς στ' αμπέλια και στους ελαιώνες>>
Η Παναγία στ'αθηκε πάντα για τους Απεραθίτες μαζί με το σχολείο τους τα πιο αγαπημένα τους μνημεία. Σ' αυτά έμαθαν να σέβονται και να αγαπούν το θείο κι εκεί φωτίστηκε το μυαλό τους. Αγαπημένα πρόσωπα ιερέων και σεβάσμια μορφές δασκάλων έχουν να θυμούνται με αγάπη και νοσταλγία πολλοί σημερινοί παλιοί Απεραθίτες.
Η εκκλησία τους άλλωστε όπως είδαμε φρόντισε ιδιαίτερα και ενίσχυσε τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια τη ίδρυση του σχολείου. Απο τους πόρους των κτημάτων της λειτούργησε αρχικά το σχολείο και μ' αυτούς εμισθοδοτούνται οι πρώτοι του δασκάλοι.
Δίπλα στο ναό βρίσκεται και το νεκροταφείο του χωριού που τόσα αγαπημένα πρόσωπα αναπαύονται. Πάνω στις μαρμαρένιες ταφόπλακες διαβάζει ακόμα κανείς σήμερα τους πονεμένους στίχους των μοιρολογιών, όπου έχουν συνήθεια τους να χαράζουν πάνω σ' αυτές οι κάτοικοι του χωριού.
Σήμερα η Παναγία η Απεραθίτισσα εξακολουθεί να συγκεντρώνει στοργικά το ενδιαφέρο των Απεραθιτών και ιδιαίτερα των ξενιτεμένων, που δεν παραλείπουν τα τακτικά προς αυτή αφιερώματα και τις δωρεές και τις συχνές ανακαινήσεις για τον καλύτερο ευπρεπισμό της.
Παλαιότερα το πανηγύρη της Παναγίας συγκέντρωνε κόσμο πολύ απ' όλα τα χωριά του χωριού και στο προαύλιό της ψήνονταν αρνιά κι ακολουθούσε το τραπέζι της Αγάπης κι οι χοροί με τα βιολιά, καθώς και τα καλέσματα στα σπίτια..
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου