Σταμάτης Μπαρδάνης. 1915 - 1969

Σταμάτης Μπαρδάνης. 1915 - 1969

... Έτσι είναι. Έκαστος στο.... είδος του και ο Σταμάτης στο βιολί.
Έ και λοιπόν; Τι μ αυτό - μπορεί να ρωτήσει κανείς - αφού, ο καθένας, μαθαίνει και σιγά σιγά χάνεται.
Εύκολο βέβαια, το βιολί για κείνον που βάνει στόχο να μάθει. Και είναι χιλιάδες. Αλλά το δύσκολο είναι διαφορετικό: να γεννηθείς γι αυτό που μαθαίνεις.
Και ο Σταμάτης τέτοιος ήταν: Γεννημένος....
Βέβαια ο κανόνας είναι γενικός. Για όλα τα πράγματα το ίδιο. Και μην ακούτε, πως επειδή μ αρέσει εκείνο που κάνω, είναι μαι το τέλειο, αν δεν είμαι γεννημένος για
αυτό.!
Στη ζωή μας - το ίδιο πραγμα - λειτουργεί διαφορετικά από άνθρωπο σε άνθρωπο και είναι του γεννησιμιού του.  Αν λόγου χάρη, σε μια συντροφιά που γλεντίζει με βιολιά του τόπου, ένας, μπορεί να ψυχοπονά (από τις θύμησες) και ο άλλος να είναι απλά κεφάτος και αδιάφορος. Ο Σταμάτης, μαζί με τις δαχτυλιές και τον χορό του δοξαριού δάκρυζε και έκλαιγε. Το δάκρυ κατρακυλούσε, απ τα δικά του τα μάτια, τα μάτια της αστράγγιχτης μουσικής του ψυχής. Αυτό δα, είναι το διαφορετικό που σας έλεγα . Η ψυχούλα, που έχει την δική της μιλιά.... Το δικό της βιολί.
Λαϊκός δημιουργός ο Σταμάτης, ξένος με τα πεντάγραμμα και τις νότες. Θυμίζω....Κάποτε λέει, βάλανε το πεντάγραμμο στ αϊδόνια να τραγουδήσουν κι εκείνα το .... κουτσουλίσανε και φύγανε!
Όμως τα πουλιά καταλαβαίνουν.... Ξέρουν από μουσική, από έρωτα, από φιλιά και τραγούδι. Το δύσκολο είναι με τους ανθρώπους, που τους λείπουν πολλά. Που δεν έχουν δάκρυ. Που τα χουνε όλα κρυφά και μυστικά, θαμένα στο άγνωστο σκοτεινό ασελάκι του δικού τους εαυτού.
Αυτό είναι φυσικά και άνθρωπος: ο εαυτός του.
Και ο Σταμάτης αυτός ήταν:  Ο ίδιος λαμπερός εαυτός του: Ο άνθρωπος και το βιολί του. Η μαγεία της λαϊκής μουσικής παράδοσης του χωριού μας , τ Απεράθου. Ο εκφραστής της πηγαίας μουσικής γνησιότητας του νησιού μας , της Νάξου. Εκείνος που με τις δοξαριές του ξεσήκωνε και νεκρούς, που σου παιρνε τον ύπνο, που τις Κυριακάδες και τα Σαββατόβραδα, χόρευαν στον δικό τυ τόνο, οι κοπελιές με τους αγαπημένους τους στο Χωριό, στα πανηγύρια στους γάμους , στις γιορτές και τις βεγγέρες στα σπίτια. Μα πιο πολύ εκείνες τις νύχτες με τις πατινάδες στα σοκάκια και τις γειτονιές του κοιμισμένου Χωριού, άφηνε μαζί με την γλυκάδα της δοξαριάς το δάκρυ και την ψυχή της ψυχής του.
Και εμείς, - οι Απεραθίτες - το ίδιο κάνουμε με την θύμιση και την ψυχή μας, που σε τούτη την θέση της αναφοράς και της μνήμης, ανάψαμε και το δικό μας καντηλάκι....
Επιμέλεια: Δημ.Φλ.Γλέζος

Το Ναξιακόν Μέλλον στο Φ. Νοεμ. 1969 γράφει.
Ενώ περνούσε έξω παρά την Ομόνοια κέντρον "Έλλατος" με υπό μάλης το αχώριστο βιολί του, μια γνωστή του παρέα τον κάλεσε να τους παίξη ένα κομμάτι. Και ο πάντα πρόθυμος Σταμάτης, που δεν χαλούσε ποτέ χατήρι στον μεζέ και στο πιοτό, δέχτηκε με χαρά την πρόσκληση. Δεν πέρασε πολλή ώρα και ο Έλατος γέμισε από κόσμο που γοητευμένος από το ωραίο παίξιμό του τον παρακολουθούσε με θρησκευτική κατάνυξη. Ξαφνικά και ενώ στο εν λόγω κέντρο είχε δημιουργηθεί εν μεταξύ μια ενθουσιώδης ατμόσφαιρα, ο Σταμάτης σωπά και προτού μεταφερθεί στον σταθμό πρωτων βοηθειών, πεθαίνει από εμβολή. Ωραιότερα, αλήθεια θάνατο, αν φυσικά μπορεί να είναι ποτέ ωραίος ο θάνατος , δεν θα μπορούσε να έχει ένας καλλιτέχνης, όπως ο Σταμάτης. Γιατί άφηκε την τελευταία του πνοή στην καλύτερη, στην ευτυχέστερη για έναν καλλιτέχνη, την στιγμή που χειροκροτείται και επευφημείται από το κοινό και σε μια στιγμή ψυχικής ευφορίας και ευθυμίας, που του προκαλούσαν πάντοτε τα δύο προσφιλή του πράγματα, το γλέντι και το βιολί, που το παίξιμό του και αυτόν ακόμα τον ίδιο συνάρπαζε και συγκλόνιζε. Ο αξέχαστος Σταμάτης ήταν ένας αλληθινός καλλιτέχνης προικισμένος με εξαιρετκό ταλέντο στο βιολί. Με την σπάνια δεξιοτεχνία του στο ωραίο αυτό μουσικό όργανο και με το πάθος που διέκρινε το παίξιμό του, ηλέκτριζε κυριολεκτικά το κοινό και σκορπούσε ρίγη συγκινήσεως και χαράς και ιδιαίτερη ευθυμία και κέφι στα πανηγύρια, στους γάμους, σε κάθε εορταστική εκδήλωση στην Νάξο και στην Αθήνα. Οι Νάξιοι, τους οποίους ο αγαπητός σε όλους Σταμάτης, διασκέδαζε με το ασύγκριτο παίξιμό του επί σαράντα περίπου χρόνια, δύσκολα θα ξεχάσουν τον μάγο του βιολιού, όπως τον έλεγαν όλοι που με τον πρόωρο θάνατό του αφήνει ένα πραγματικά αισθητό και δυσαναπλήρωτο κενό.

Και η Άννα Μπαρδάνη στο Ναξιακό Μέλλον, Νοεμ 1969, γράφει για τον Σταμάτη.

Έφυγε και ο Σταμάτηςο Μπαρδάνης από τον Ναξιακόν μας κόσμον.
Και ποιός Απεραθίτης δεν τον θυμάται τον καλοκάγαθο και κεφάτο Σταμάτη. Επί δύο γενεές τώρα, σκόρπιζε με το βιολί του, την μελάνχολη χαρά των Κυκλαδίτικων ρυθμών στην ανυπόμονη ψυχή της Ναξιακής Νεολαίας, σε κάθε γιορτή και Αξιώτικο πανηγύρι , σε κάθε γάμο και σε κάθε ντόπιο κοινωνικό γεγονός.
Και ίσως πήγε να συντροφέψει στον κόσμο των Μακάρων, τους τόσο διαλεχτούς νέους και νέας που χάθηκαν στον τελευταίο χρόνο. Τον Ελευθέριο Πριμηκύριο, τον Γιώργο Μαργαρίτη, τον Δημήτριο Νανούρη, τον Μιχάλη Μπαρδάνη, τον Μιχάλη Κορτσάτο, τον Γιάννη Αυγερινό, την Ευδοκία Λογοθέτη, την Κατίνα Φελλά και τον Φλώρο Σταυριανό.
Τώρα έναν κύκλο μαζί θα σέρνουν τον απόκοσμο Απεραθίτικο μπάλο, καθώς ο Σταμάτης ο Λυράρης - ολόισιος και χαμογελαστός με τα μαλιά περήφανα και ανέμελα- θα τονίζει τον ρυθμόμε το γλυκό βιολί του.
Τέτοιο απόκοσμο ταμπλώ θα φαντάστηκε ο ποιητής - ο Λάμπρος Πορφύρας - καθώς έγγραφε τον "Λυπημένο  ορό" του:
"Οι λυγερές χορεύουν και οι πεντάμορφες
στον Άδη με τ αγόρια και στενάζουν,
κρατάνε τον ρυθμό με τα τραγούδια υος
τα΄Θώα παιδιά, κι οι γέροι τους κοιτάζουν.

Στη φωτογραφία Σταμάτης Μπαρδάνης
βιολί, Βοντοέργης λαούτο,Κουραντής
Γιάννη 1948 πάνω στο κατάστρωμα
του Μοσχάνθη:
αρχείο φώτο Κουραντής Κώστας

Η Ειρήνη Χάλκου γράφει για το Σταμάτη και το Βοντοέργη

Ένα λαούτο και βιολί
τακίμι ταιριασμένο
σε κάθε γάμο του χωριού
είναι προσκαλεσμένο.

Είν' ο Σταμάτης βιολιτζής
και ποιος δεν τόνε ξέρει
ο Βοντογιώργης τραγουδεί
ωραίος Λαουτιέρης.

Τέτοιο σπουδαίο ποιητή
δύσκολα θα πετύχεις
να τον ακούς να τραγουδά
παινέματα της νύμφης.

Το πορτοφόλι του γαμπρού
στο πι και φί τ' αδειάζει,
γιατί με τα τραγούδια του
όλους τους ξελογιάζει.

Μέχρι τα ξημερώματα
που ο ήλιος ανατείλει
μας παίζουν και μας προκαλούν
οι δύό καλοί μας φίλοι

Εκείνο το γλυκό βιολί,
και τ΄όμορφο τραγούδι
ακοίμηστο αφήνανε
το κάθε κοπελούδι.

Κι αφού χαράζει η αυγή
στου ύπνου τη γλυκάδα
πάνε στην πόρτα του γαμπρού
και κάνου πατινάδα.

Όμορφα λόγια τραγουδούν
στο νιόπαντρο ζευγάρι
τους λένε νάχαμε και μεις
την εδική σας χάρη.